پتاسیم پرمنگنات ترکیبی معدنی با فرمول شیمیایی KMnO4 است که نمک آن از یونهای K مثبت و MnO4 منفی تشکیل شده است. سابقاً به آن پرمنگنات و پتاش هم میگفتند. پرمنگنات یک ماده اکسنده بسیار قوی است. در آب نیز محلول است و محلولی به رنگ ارغوانی تولید میکند که از تبخیر آن بلورهای منشوری و درخشان به رنگ ارغوانی بسیار تیره (مایل به سیاه) بر جای میماند. در این ترکیب، منگنز با عدد اکسایش مثبت 7 حضور دارد. این ماده با گلیسرین واکنش شدیدی میدهد، هیچگاه این دو ماده را کنار هم انبار نکرده و روی یک دیگر نریزید.
ساختار و تهیه:
از بلورهایی به شکل اورتورومبیک تشکیل شده و همچنین طول پیوند Mn-O در این پیوند برابر pm 162/9 است. تهیه صنعتی پتاسیم پرمنگنات از منگنز دی اکسید است، که خود از سنگ معدن پیرولوسیت به دست میآید. در این روش MnO2 به دست آمده از پیرولوسیت با پتاسیمهیدروکسید مخلوط شده و در هوا یا در مجاورت پتاسیم نیترات (یک منبع اکسیژن) حرارت داده میشود. در این فرایند پتاسیم منگنات (K2MnO4) به دست میآید که در اکسایش الکترولیتی (الکترولیز) در محلول بازی به پتاسیم پرمنگنات تبدیل میشود.
همچنین پرمنگنات را می توان از اثر دادن سرب دی اکسید (PbO2) و یا سدیم بیسموتات (NaBiO3) بر محلول Mn دو بار مثبت نیز به دست آورد. از رنگ بنفش روشن حاصل از این واکنش برای تست حضور یا عدم حضور منگنز نیز استفاده میشود.
کاربردها:
بسیاری از کاربردهای پتاسیم پرمنگنات بهخاطر خواص اکسیدکنندگی آن است، از اینکه یک اکسید کننده قوی است و اینکه در این فرایندها محصول فرعی سمی تولید نمیکند. از کاربردهای پرمنگنات پتاسیم میتوان به جذب اتیلن اشاره نمود که در پس از برداشت محصولات کشاورزی جهت افزایش عمر انبار مانی میتوان اشاره نمود.
صنایع سینمایی و تلویزیونی: در صنایع سینمایی و تلویزیونی، پتاسیم پرمنگنات یکی از مواد شیمیایی اصلی برای کهنه کردن مجموعه لباسها و غیره می باشد. خاصیت اکسید کنندگی پرمنگنات باعث میشود که پارچه ها، طناب ها، چوبها و شیشهها بیش از ۱۰۰ سال قدیمیتر از آنچه هستند به نظر بیایند. از این روش در تهیه فیلمهایی همچون "تروی"و "ایندیانا جونز" استفاده شده است.
تصفیه آب و ضدعفونی: به عنوان یک اکسیدکننده، پتاسیم پرمنگنات میتواند به عنوان یک ضدعفونیکننده به کار رود. برای مثال محلول رقیق پرمنگنات برای درمان برخی زخمها مانند عفونت قارچی پا استفاده میشود. کاربرد دیگر آن حذف آهن و هیدروژن سولفید (ماده حاصل بوی بد تخم مرغ فاسد شده) و حذف فسفر آب آشامیدنیاست.
کاربردهای زیست پزشکی: همانطور که از KMnO4 برای ضدعفونی کردن آب استفاده میشود، این نمک به طور تخصصی به عنوان ضدعفونی کننده برای درمان برخی بیماریهای انسان و حیوان نیز استفاده میشود. در بافتشناسی از آن برای سفید کردن ملانین استفاده میشود تا جزئیات بافت تیره رنگ ملانین آشکار شود. از پتاسیم پرمنگنات می توان برای متفاوت کردن آمیلوئید AA از دیگر آمیلوئیدها هم استفاده کرد. آمیلوئیدها نوعی از پروتئینها هستند که در صورت تجمع بیجا باعث بیماری آمیلوئیدوز میشوند. پتاسیم پرمنگنات باعث میشود کهه آمیلوئیدAA به وسیله رنگ سرخ کنگو (congo red) رنگآمیزی نشود، این در حالی است که دیگر آمیلوئیدها به وسیله سرخ کنگو رنگ میشوند. در یک بازه زمانی از پتاسیم پرمنگنات برای درمان سوزاک استفاده شد و همچنین از آن هنوز در درمان برفک استفاده میشود.
سنتزهای شیمی آلی: مهمترین و بزرگترین کاربردهای پتاسیم پرمنگنات، استفاده از آن به عنوان واکنشگر در سنتز برخی مواد آلی به روش اکسایش است. مثلاً ترکیباتی بنزوآلکیل به اسیدها اکسید میشوند. همچنین بهوسیله پرمنگنات آلکنها را به گلیکولها تبدیل میکنند.
تصفیه پسابهای صنعتی: بهدلیل خاصیت اکسیدکنندگی قوی و قیمت ارزان، در تصفیه پسابهای صنعتی است.
عیارسنجی در شیمی تجزیه: یکی از روشهای مرسوم در تعیین غلظت مواد در صنعت عیارسنجی یا تیتراسیون است. عیارسنجی ها خود بر چند قسم چون پیچیدهسنجی و اکسایش-کاهش هست. در عیارسنجیهای اکسایش-کاهش یکی از معرفهای پرکاربرد پرمنگنات است که بهدلیل رنگ بنفش خود، نیاز به شناساگر هم ندارد. از این ترکیب برای عیارسنجی ترکیبهایی چون آب اکسیژنه و آهن III استفاده میشود.